Sultan III. Ahmet Çeşmesi (Tarihi Üsküdar Meydan Çeşmesi)

Sultan III. Ahmet’in emri ile annesi Rabia Emetullah Gülnuş Sultan’ın anısına 1728-1729 yılları arasında yaptırılan III. Ahmet Çeşmesi, aynı zamanda “Tarihi Üsküdar Meydan Çeşmesi” olarak da adlandırılır.

İstanbul Boğazı’ndan geçen yolcuların ihtiyaçlarını karşılaması için deniz kenarına inşa edilen çeşme, esasında Lale Devri’nin de anıtsal meydan çeşmeleri arasında en gözde olanlarından biridir. Tarihi kaynaklara göre planının bizzat III. Ahmet tarafından çizildiği ve Başmimar Mehmed Ağa’nın da planı uyguladığı söylenen çeşmenin dört köşesinde de birer adet sebil bulunur. Bu sebillerin arasında da üç çeşme ve çeşmelerin yanlarında da süslü gözler yer alır.

Üzerlerine küçük birer kubbe oturtulan sebillerin yanı sıra çeşme, beyitlerin nakşedildiği aynaları ile adeta göz doldurur. Yeşil zeminli levhalar üstünde beş, sebiller üstünde ise üçer beyitin yer aldığı III. Ahmet Çeşmesi hakkında İtalyan Edebiyatçı Edmon de Amicis şu şekilde bir yorum yapmıştır:

“İnsan elinin oyup işlemediği yer kalmamıştır. Zarafet, sabır ve servetin harikasıdır. Hiç şüphesiz billur bir fanus altında korunmaya değer. Bu eşsiz koca pırlanta, ilk günü kim bilir nasıl parlıyordu... Onu bir defa görmek, hayalinin ölünceye kadar hafızadan silinmemesi için yeterlidir.”

Büyük bir ustalık ve sabırla III. Ahmet Meydan Çeşmesi’nin mermerine, Lale Devri’nin en önemli divan şairlerinden Seyyid Vehbi’nin 28 beyitten oluşan ünlü kasidesi işlenmiştir. Çeşmenin mermerlerinin üzerine işlenmesi apayrı bir sanat örneği olan bu durum, halen daha tarihi eser hayranlarının ilgisini çekmektedir.

Talik hatla işlenen kasidenin yanı sıra geneli klasik üslup, bir kısmı ise barok tarzı yansıtan çeşme mimarisi, o dönemin zenginliklerini en güzel şekilde sunmaktadır. Köşelerinde mukarnaslı sütun başlıkların olduğu yapının yarım daire şeklindeki sebilleri de ayrıca göz kamaştırmaktadır.