Atik Mustafa Paşa Camii

İstanbul fethi sonrası Rum kiliselerinin bir kısmı Ermenilerin kullanımına verilirken, büyük bir kısmı da camiye çevrilmiştir. Bunlardan biri de Atik Mustafa Paşa Camii, eski adıyla Kristos Pantepoptes Kilisesi’dir. Camiinin içinde Ebu Eyyub el-Ensari’nin önderi olduğu kabul edilen Cabir b. Abdullah’ın makamı bulunduğundan buraya Hazreti Cabir Camii de denilmektedir. I. Beyazıt döneminde camiiye çevrilen Atik Mustafa Paşa Camii’nin içinde Doğu Roma dönemine ait bir bezeme bulunmamaktadır. Konstantinopolis'te yapılar plan tipi olarak ya serbest haç plan tipi, ya da kapalı yunan haçı plan tipiyle inşa edilmekteydi. Kristos Pantepoptes'in plan tipi ise Kare İçinde Haç Plan ya da Kapalı Yunan Haçı olarak isimlendirilen plan tipidir. 1957'de Amerikan Bizans Enstitüsü tarafından binanın güney cephesinde, badana tabakasının altında bulunan fresklerin, Ayios Kosmas, Hagios Damianos ve baş melek Mikhael'e ait oldukları tespit edilmiştir. Kiliseden camiye çevrilen Atik Mustafa Paşa Camii’nin örtü sistemi değiştirilerek bütünüyle yeniden düzenlenerek basık kubbe yapılmış ve yeni pencereler açılmıştır. Kilise apsis çıkıntısının sağındaki hücre, Hz. Câbir makam-türbesi olmuştur. 1894 depreminde kısmen yıkılan minaresi sonraki yıllarda taş külâhlı olarak yenilenmiştir. Klasik üslûptaki mihrap apsis eksenine eklenmiştir. Geç devirde yapılan minber, kürsü, mahfil gibi ahşap kısımlar ise herhangi bir sanat değerine sahip değildir.

Fotoğraf Kaynağı: https://pbase.com/dosseman/atikmustafa