Horomos Kilisesi

Kars dendiğinde akla ilk gelenlerin başında Ani Ören Yeri var. Kökeni 5 bin yıl öncesine uzanan tarihi yerleşim alanı, asırlar boyu önemli ticaret yolları üzerinde yer alarak önemi korudu. Bu kapsamda 10’uncu yüzyılda inşa edilen Ermeni kiliselerinin sayısı da dikkat çekici. İşte bu dini yapılardan biri de Ani’ye yaklaşık 15 km mesafedeki Horomos Kilisesi. Kral I. Abas tarafından yaptırıldığı bilinen kilise, 982’de gerçekleştirilen akınlar neticesinde zarar görse de yeniden Ermeni hakimiyetine girerek onarım görmüş. Selçuklu hakimiyetinin başladığı 11’inci yüzyılda da önemini koruyarak aktif kalmış. 13’üncü yüzyılda yakın çevresi Mkhargrdzeli Hanedanlığı’nın mezarlığına dönüşen yapı, kütüphane ve el yazması kitap üretilen ‘Scriptorium’ adlı birer bölüme de sahipti. Asırlar boyu kültürel önemini koruyan bir din merkezi olarak kalmakla birlikte tahminlere göre 1600’lü yıllarda terk edildi Horomos Kilisesi… 1800’lerin ortalarından itibaren yeniden aktif olduğu, onarımlar gördüğü kayıtlarda yer almaya başlayan kilise, 1920’den sonra yakınındaki köyün de boşalmasıyla tamamen ıssız bir halde kaldı, özellikle duvarları tahrip gördü. İki bölüm halindeki Horomos Kilisesi için ‘zorlu yolların ardından ulaşılan kilise’ demek yanlış olmaz. Ermenistan sınırındaki Arpaçay Nehri yakınındaki arazi üzerinden yürünmesi bir hayli zordur. Dikkatli bir şekilde gidilmesi önerilir.