Bakırköy Baruthanesi (İstanbul Baruthanesi)

Bakırköy Baruthanesi, Osmanlı resmi kaynaklarında “Baruthane-i Amire” ismiyle geçen kurumudur. Fakat kayıtlarda bu ismin dışında İstanbul, Asitane-i Saadet veya Bakırköy Baruthanesi isimleri de defalarca zikredilir.

1701’de barut üretimine başlayan Bakırköy Baruthanesi’nde, 22 Ağustos 1707’de oldukça büyük bir kaza meydana gelir. Öyle ki tüm binalar yıkılır ve sekiz kişi yaşamını yitirir. Ardından kısa sürede toparlanan yapı, bu sefer de 1725’te çıkan yangınla kullanılamaz hale gelir.

Yenilemeyle beraber 18 çark ve her çarkta 12’şer havan olmak üzere toplam 216 havanlı bir tesis kurulur. 1727’de yeniden açılır fakat 1765’te 166 kantar (9.363 kg) barutun infilak etmesi, tüm yapıyı yerle bir ederi. Bir daha geniş çaplı tamir edilen baruthane, 1785’te yeniden açılır.

1791’de bir yangın daha çıkar. Dönemin nazırı Ahmed Ağa, yanan kısımların tamiratını yaptırır. 18’inci yüzyılın sonlarına doğru baruthanedeki düzenin iyice bozulması ve barut kalitesinin düşmesi nedeniyle yeni düzenlemelere gidilir. 6 Mayıs 1793’te ise Baruthane Nazırlığı kurularak bütün baruthaneler buraya bağlanır. Mehmed Ragıb Efendi de 1806’da baruthanede geniş çaplı bir tamir faaliyeti gerçekleştirir. Hatta baruthaneyi muhafaza etmek için yeni istihkam, tabya, cebehane ve kışlalar yaptırır. 1835’te yeni düzenleme gelir ve baruthaneler nazırlığı lağvedilerek idaresi Harbiye Nezareti’ne bağlanır.

Tanzimat’tan sonra bazı yeni bölümler eklenen baruthane, Tophane Müşirliği’nin emrine verilir. Ancak 1854’te Kırım Savaşı sebebiyle gece gündüz çalışan baruthanenin ekipmanları yıpranır. Bu nedenle İngiltere’den 5 dibekli yeni tip makine getirilir. 1880’lerden sonra ise Alman teknolojisine geçilir.

Baruthane, Cumhuriyet döneminde Askeri Fabrikalar İdaresi’ne geçer. Oradan da geniş arazisiyle Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu’na devredilir. 1953’e kadar askeri kimliğini muhafaza eden yer, bu tarihte elektrik kontağından çıkan bir yangın sonucu kullanılamaz hale gelir. 4 milyon metrekare olan baruthane arazisi, 1955’te 60 milyon lira karşılığında Türkiye Emlak ve Kredi Bankası’na satılır. 15 Eylül 1957’de ise baruthane arazisi üzerine Ataköy sitelerinin inşasına başlanır.

Baruthanenin ana binası, uzun süre metruk olarak kaldıktan sonra kaba bir yenileme ile 1972’de Ataköy Turistik Tesisleri İşletmesi tarafından Barut Fıçısı adı altında bir süre diskotek olarak işletilir. Kısa süren bu maceradan sonra kaderine terk edilen baruthane binası, Bakırköy Belediyesi tarafından iki yıllık bir restorasyon faaliyetinin ardından 3 Mart 1993’te Yunus Emre Kültür Merkezi adıyla hizmete açılır.