Zal Mahmut Paşa Camii ve Külliyesi

İstanbul’un Haliç kıyılarındaki tarihi bölgesi Eyüp’ün merkezinden güneye yönelince kısa sürede varılan Zal Mahmut Paşa Camii ve Külliyesi, çinileriyle ünlü bir Osmanlı eseridir. Cami ve külliye; yüksek mevkilerde görev almış önemli bir devlet adamı olan Zal Mahmut Paşa ve aynı zamanda bir padişah kızı olan eşi tarafından dönemin Saray Baş Mimarı Mimar Sinan’a yaptırıldı.

Yapı kompleksi cami, iki adet medrese, çeşme ve türbeden oluşur. Türbenin yanında bir de hazire yeri bulunur. Caminin içinde Zal Mahmut Paşa ile aynı gün ve aynı saatte vefat eden eşi Şah Sultan'ın türbeleri vardır. Mihrap etrafında bulunan çini bordürler oldukça dikkat çekicidir. Çini mihrabı ve minberi ise kalem işleriyle süslüdür. Mermerden minberi (Cuma hutbesinin okunduğu yüksek vaaz kürsüsü) ve müezzin mahfili (müezzinin makamlı dualar okuduğu yüksekçe platform) göze çarpan hoş detayları arasındadır. Kareye yakın planlı cami, detayları ile ünlü mimarının farklı tarzdaki denemelerinden biridir.

Medreseler incelendiğinde ise birinde 15, diğerinde 14 hücre bulunduğu görülüyor. Zal Mahmut Paşa ve aynı gün vefat eden eşinin ahşap sandukalarının yer aldığı devasa denilebilecek türbeleri çift kubbeleri ile mimari açıdan ilgi çeker. Burada yer alan üçüncü sandukanın kime ait olduğu bilinmiyor. Son olarak kesme taştan yapılan çeşme klasik bir görünüme sahiptir. Kemerinin üzerindeki kitabede yapım tarihi 1590 şeklinde aktarılır.