İznik Ayasofya Camii

Sadece Bursa ya da Anadolu için değil dünya tarihi bakımından da önemli bir yeri olan Ayasofya Mabedi, Bizans zamanında bir tür bazilika olarak oluşturulur. 11’inci yüzyılda gerçekleşen büyük bir depremden sonra yenilenmek durumunda kalan yapı, Orhan Gazi tarafından 1331 yılından İznik’i fethedince camiye dönüştürür. İznik Ayasofya Camii’nin Kanuni Sultan Süleyman döneminde Koca Mimar Sinan Ağa tarafından yenilendiği ve bu aşamada yeniden yorumlandığı görülür. Özellikle minare kalıntıları arasından o dönemden izler sunan cami, Mimar Sinan ağırlıklı olarak Türk Dönemi’ni daha net şekilde yansıtan değişiklikleri tercih etmesiyle şekillenmiş ve bugünkü halini almıştır. Örneğin Sinan, kemerlerin aralarında yer alan ikişer sütunu kaldırmayı tercih eder. Bugün de gözlemlenebilen sivri kemerli açıklıklar o dönemden mirastır. Geçtiğimiz yüzyıldaki onarımlar ise, 1935 ile 1953 yılları gerçekleşir. Bu süreçte taban mozaikleri ve oturma kademeleri yapıya dahil edilir. Buradaki bir mezar odasının duvar bölümünde Hz. İsa’ya ait bir fresk bulunur. Yazılı kaynaklarda Erken Dönem Kilisesi olarak geçen yapıda kullanılan tuğlaların iriliği hemen göze çarpar. Apsis kısmının hemen iç bölümünde yine bu teknikle örülen duvarlar söz konusudur. Orta nef ve yan nefler çeşitli sütunlar vesilesi ile birbirinden ayrılır. 1980’li yıllara geldiğimiz zaman kamulaştırma kapsamında İznik Ayasofya Camii’nin etrafında köklü değişikliklere gidilir. Buradaki yapıların önemli bir kısmı yıkılır ve bölge büyük ölçüde yeşillendirilir. 2007’nin son ayında Vakıflar Bölge Müdürlüğü burada bir restorasyon çalışması yürütmeye başlanan yapıdaki bu süreç, 6 Kasım 2011’de cami yeniden ibadete açılana kadar devam eder. Bir dönem kilise olmasından dolayı yabancı turistlerin de ilgi gösterdiği gezi duraklarından biri olan tarihi cami aynı zamanda şehir içinde en kolay ulaşıma sahip eserlerden biridir.