Selimiye Kışlası

Selimiye Kışlası, ilk olarak III. Selim devrinde yeni kurulan Nizâm-ı Cedîd askerleri için 1800-1803 yıllarında Üsküdar’daki Kavak Sarayı’nın arsasına yaptırılmıştır. 1803’te müştemilâtıyla birlikte tamamlanan kışla, dönemi için büyük bir yapı olsa da  bugünkü binanın üçte biri kadar bir alana sahip olmakla birlikte, İstanbul’daki büyük kışlalar döneminin başlangıcını teşkil etmesi bakımından önemli bir yere sahiptir. 

Nizâm-ı Cedîd hareketini başlatan III. Selim, kışlasını yeni düzenin askerî alandaki mekânsal karşılığı olarak inşa ettirmiştir. İnşaat defterine göre benzersiz biçimde ve “yoktan var edilerek” yapıldığı ve kütlenin büyük olduğu ifade edilmiştir. Kuzey ve güney cephelerindeki kapıları özenle işlenmiş binanın, doğusu ve batısında olmak üzere toplam ikişer tane  hastahane, mutfak, çamaşırhane gibi servis birimleri ve bir de camisi vardır. 1830’dan sonra Selimiye Kışlak-ı Âlîsi, Selimiye Kışla-i Hümâyunu olarak adlandırılan kışlanın benzerlerinden  farkı bir mehter bölüğü, topçular ve süvari birliği bulunmasıdır.

Kasım 1808 isyanında Yeniçeriler tarafından “külliyen ve bir daha bina olunmamak üzere” yakılmış, 1809’da enkazı ve arazisi satışa çıkarılarak tarihten tamamen silinmeye çalışılmıştır. Ancak II. Mahmud devrinde kâgir olarak yeniden inşa edildikten sonra bina Sekbân-ı Cedîd askerlerine tahsis edilmiştir. 27 Ocak 1829’da görkemli bir törenle açılan kışlanın mimari sorumlusu dönemin Hassa başmimarı Seyyid Abdülhalim Efendi, bina emini Hâcegân-ı Dîvân-ı Hümâyun’dan eski Filibe nâzırı Morevî Osman Efendi’dir. Dört cephesinde birer kapısı olan kışlanın köşelerindeki kuleler de bu dönemde inşa edilmiştir. Eğimli bir arazide Selimiye Kışlası gibi büyük bir binayı oturtmanın zorluğundan dolayı binanın girişleri arasında kot farkları vardır. Kuzey cephesindeki giriş katı güney cephesinin en üst katı haline gelerek binayı kesintisiz kuşatır. Sultan Abdülmecid devrinde iki defa yenilenen kışlanın dört köşesine yedişer katlı birer kule ilâve edilmiştir.

Selimiye Kışlası, Kırım savaşında İngiliz askerlerine verilmiş, aileleriyle gelen askerlerin ikameti sağlanmış, savaş sırasında hastahane olarak kullanılmıştır. Modern hemşireliğin kurucusu Florence Nightingale 1854'te kışlaya gelerek yaralı İngiliz askerlerinin tedavisinde görev almış ve padişaha ayrılan kule kendisi için tahsis edilmiştir. Burası halen Florance Nightingale Müzesi olarak korunmakta olup ziyarete açıktır.

Osmanlı ordusundaki ilk terhis töreni 26 Mart 1844’te bu kışlada yapılmıştır. I. Dünya Savaşı’nda asker sevkiyatı Selimiye Kışlası’ndan yapılmış, 1920’de İstanbul’un işgalinde kışla İtalyan kontrolüne girdiğinde esir düşen Osmanlılar burada tutulmuştur. Kurtuluş Savaşı sırasında Selimiye Kışlası’ndan Anadolu’ya silâh kaçırılmış, işgal sonrasında İstanbul’a giren ilk piyade birlikleri Selimiye’de kalmıştır.

İlber Ortaylı’nın deyimiyle ‘sadece osmanlı topraklarında değil, bütün dünya genelinde barok tarzı mimarinin başyapıtı’ olan kışla Cumhuriyet’in ilk yıllarında bir süre boş kalmış sonrasında maddî ve mânevî değerinin iade edilmesine karar verilerek, 1959’da askerî ortaokul olarak kullanılmıştır. 

Selimiye Kışlası günümüzde 1. Ordu Komutanlığı merkez binası olarak kullanılmaktadır. Kışla 1964 yılından beri Türk Silâhlı Kuvvetleri’nin Birinci Ordu’sunun yönetim merkezi ve Birinci Ordu Komutanlığı Karargâhı’dır.  Kışlanın Güney-Doğu kulesinde Selimiye Askerî Ortaokulu Müzesi, Kuzey-Batı kulesinde ise Florence Nightingale Müzesi yer almaktadır.

Fotoğraf Kaynağı: https://kirimsavasi.com/yazi/selimiye-kislasi