İstanbul’daki Tarihî Okullar

İstanbul yalnızca gezilecek görülecek yerleriyle değil eğitim öğretim kurumlarıyla da tarihte önemli bir yere sahiptir. Yüzyıllardır eğitim öğretim tarihine damga vuran okullarıyla İstanbul’da liselerden askeri okullara ve üniversitelere kadar pek çok eğitim kurumu bulunmaktadır. Okul binalarının çoğu tarihin önemli olayların tanıklık etmiştir. Günümüzde halen eğitim vermeye devam eden bu kurumlarda okuyan öğrenciler, eğitim hayatlarına devam ederken, tarihin önemli olaylarının yaşandığı bu yerlerde o anların izlerini de görme ve öğrenme fırsatı yakalıyorlar. 

GeziBilen olarak bu yazımızda sizlere İstanbul’daki bazı tarihi okullar tanıtacağız. Yolunuz İstanbul’a düşerse geziniz sırasında bu okullara da uğrayarak tarihin izlerine canlı canlı şahit olabilirsiniz.

İşte İstanbul’daki bazı tarihi okullar ve hikayeleri.

Boğaziçi Üniversitesi

16 Eylül 1863 yılında Cyrus Hamlin ve Christopher Robert tarafından kurulan Robert Koleji’nin bugün Güney Kampüs olarak tabir edilen alandaki bütün binaları 10 Eylül 1971 yılında bağımsız bir üniversite kurulması için Türkiye Cumhuriyeti’ne devredilmiştir. 

1971 yılının ağustos ayında Türkiye Büyük Millet Meclisi okulun devlete geçişiyle alakalı maddeleri görüşmeye başladı. Bazı milletvekilleri okulun adının Fatih Üniversitesi olmasını istese de bu istek kabul edilmedi ve okulun adı Boğaziçi Üniversitesi oldu. 10 Eylül’de resmen Türkiye’ye devredilen Boğaziçi Üniversitesi 20 Eylül’de ilk derslerine başladı. Üniversitenin ilk rektörü Abdullah Kuran’dır.

Günümüzde toplam 1.672.106 m2’lik bir alana sahip olan ve altı yerleşkeye sahip olan Boğaziçi Üniversitesi Yükseköğretim Kurumları Sınavı’nda en yüksek puanı alan öğrencilerin tercih ettiği üniversiteler arasında ilk sıralarda yer almaktadır.

Galatasaray Lisesi

Topkapı Sarayı’ndaki Enderun öğrencilerinin ilk ve ortaöğretim eğitimlerini aldıkları kurum, Sultan II. Beyazıd döneminde “Galata Sarayı Ocağı” adıyla kurulmuştur. 1675 yılında kapatılan Galata Sarayı Ocağı, 1715 yılından 1820 yılına kadar “Galata Sarayı Medresesi” adıyla Osmanlı’nın en önemli kurumlarından biri olarak, Tıbbiye ve Askeri Kışla olarak kullanılmıştır. Daha sonra Galatasaray Lisesi adını alan okul 1 Eylül 1868 yılından itibaren Fransa’daki lise eğitimine denk ve benzer kalitede öğrenci yetiştirmek için yeniden açılır. Okulda Katolik, Ortodoks ve Musevi öğrenciler de olduğu için öğrencilere dil durumlarına göre Fransızca ya da Türkçe hazırlık eğitimi verilmiştir. 

1924 yılına gelindiğinde kurum Cumhuriyet devrimlerine uygun olarak eğitime başlar. Tenefüslerdeki Fransız konuşma zorunluluğu kaldırılarak genel kültür dersleri Türkçe verilmeye başlanır. 1968 yılı okulun 100. kuruluş yılı olduğu için bir kutlama düzenlenmiştir ve bu kutlamaya dönemin Fransa Cumhurbaşkanı Charles De Gaulle’de gelmiştir.

1975 yılında ise okul, Anadolu Lisesi olup ve eğitim 8 yıl olmuştur. 1975 yılından itibaren Anadolu Lisesi kategorisinde eğitim veren lisenin eğitim dili Fransızca, Türkçe, İngilizce, İtalyanca ve Latincedir. 

İstanbul Üniversitesi

İstanbul Üniversitesi’nin kuruluşuna dair birçok iddia bulunmaktadır. Yabancı tarihçilere göre İstanbul Üniversitesi’nin bugün Beyazıt Yerleşkesindeki merkezi binanın bulunduğu yerde Roma üniversitelerine benzer tıp, hukuk ve edebiyat eğitimi veren bir kurum bulunmaktaydı. Bu kurum 1 Mart 1321 yılında kurulmuştur. Yani bazı tarihçiler İstanbul Üniversitesi’nin kuruluş yılının 1321 olduğuna inanmaktadırlar.

Türk tarihçiler ise İstanbul Üniversitesi’nin kuruluş yılını 1453 olarak kabul ederler. Tarihçilere göre İstanbul’un fethinden hemen sonraki gün İstanbul’da bir eğitim kurumunun kurulması kararlaştırılmıştır. Bunun üzerine 1470 yılında açılan Sahn-ı Seman Medreseleri İstanbul Üniversitesi’nin ilk eğitim verdiği yer olarak kabul edilmektedir. Bu sebeple de İstanbul Üniversitesi’nin logosunda kuruluş tarihi olarak 1453 yazmaktadır.

Osmanlı Döneminde ise 31 Ağustos 1900 yılında Darülfünûn-ı Şahane adı verilen ilk üniversite açılmıştır. Günümüzde eğitim hayatına devam eden İstanbul Üniversitesi bu kurumun doğrudan devamıdır. 

Türkiye Cumhuriyeti ise 21 Nisan 1924 yılında İstanbul Darülfünunu'nun tüzel kişiliğini tanımıştır. Ancak 4 Mart 1924 tarihindeki Tevhid-i Tedrisat Kanunu ile ilk ve orta öğretimi devletleştiren Türkiye Cumhuriyeti, Darülfünun'un özerk statüsüne kuşku ile yaklaşmıştır. Bu olaydan sonra Türkiye Cumhuriyeti yönetimi ile üniversite pek çok kez karşı karşıya gelmiştir. Karşı karşıya gelinen ilk olay ise 1923 yılında Cumhuriyet’in ilanından sonra kutlama mesajı gönderilmesi teklifine, Darülfünun Talebe Birliği’nin “Üniversitenin siyasi akımların dışında kalması düşüncesiyle” karşı çıkması olmuştur.

Yaşanan pek çok olaydan sonra bardağı taşıran son damla ise Atatürk’ün 1930’dan itibaren benimsediği Türk tarihi ve dili tezlerine Darülfünun’un hiçbir şekilde ilgi göstermemesi olmuştur. 1932 yılında Türk Tarih Kongresinde bazı profesörlerin Atatürk’ün tezlerine karşı çıkmaları üniversitenin sonunu getirmiştir.

1933 yılı temmuz ayında çıkarılan bir yasa ile Darülfünun ve ona bağlı bütün kurumlar, kadro ve örgütleriyle beraber lağvedilmiştir. 1 Ağustos 1933 yılında yeni bir kadro ve yapıyla açılan üniversite, 18 Kasım 1933 yılında Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk üniversitesi olarak eğitim hayatına başlamıştır. Günümüzde ise İstanbul Üniversitesi 2006 yılından beri dünyanın en iyi 500 üniversitesi arasında her yıl yer almaktadır.

İstanbul Erkek Lisesi

Eski adıyla İstanbul Sultanisi, Osmanlı döneminde kurulmuştur. Numune-i Terraki Mektebinin devamı niteliğinde olan kurum, günümüzde Anadolu Lisesi statüsünde eğitim öğretim hayatına devam etmektedir. Adında Erkek Lisesi yazmasına rağmen karma eğitim vermektedir. Öğrencilere Türk ve Alman eğitim sistemlerinin müfredatlarından dersler verilmektedir. Bazı derslere Alman öğretmenler girmektedir. Eğitim süresi hazırlık eğitimiyle birlikte beş yıldır.

Marmara Üniversitesi

16 Ocak 1883 yılında eğitim hayatına başlayan Marmara Üniversitesi ilk mezunlarını 1887 yılında vermiştir. Üniversitenin ilk mezunları toplam 13 kişiydi. 21 Eylül 1889’da Maârif Nezâreti’ne bağlanan okul, 1893 yılında ıslahı ve tekrar açılışı sonra düşünülmek üzere kapatılmıştır. 15 Ekim 1897’de yeniden açılan okul o günden bugüne eğitim hayatına devam etmektedir.

1959 yılında İstanbul İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi olan okul, 1982 yılında Marmara Üniversitesi adını almıştır ve eğitim öğretim hayatına başlamıştır. 

Kabataş Erkek Lisesi

Kabataş Erkek Lisesi 1908 yılından beri eğitim öğretim hayatına devam eden Türkiye’nin en eski ve en köklü liselerinden biridir. 7 Mart 1908 tarihinde dönemin padişahı II. Abdülhamit’in fermanıyla “Kabataş Mekteb-i İdâdisi” adıyla kurulmuştur. Lisenin kuruluş amacı, İslam dünyasına seçkin idareciler yetiştirmekti. Balkan Savaşları’na diğer okullardan olduğu gibi Kabataş Erkek Lisesi’nden de birçok öğretmen ve son sınıf öğrencileri katıldı. Savaşın ülkede yarattığı büyük üzüntü ve ilan edilen genel yas sonucu, okulun flamasının renkleri kırmızı beyazdan kırmızı siyaha çevrilmiştir.

Kuleli Askeri Lisesi

Kuleli Askerî Lisesi, Mekteb-i Fünun-ı İdadiye adı altında 21 Eylül 1845’te bugün İstanbul Teknik Üniversitesi olarak kullanılan Maçka Kışlası’nda kurulmuştur. Büyük Taarruz’un zaferle sonuçlanmasından sonra Lozan Görüşmeleriyle birlikte İngilizler tarafından Türk yönetimine teslim edilmiştir. 1924 yılında çıkarılan kanunla okul sivil liseye döndürülmüştür. Adı Kuleli Lisesi olmuştur. Aynı yılın sonunda bu uygulamaya son verilmiştir. Okul tekrardan askeri lise olmuştur. 

Kuleli Askeri Lisesi’nin amacı Türk Silahlı Kuvvetlerine subay ve Kara Harp Okuluna öğrenci yetiştirmekti. 2016 yılında ülkemizde yaşanan askeri darbe girişiminden sonra ilan edilen OHAL kapsamında 31 Temmuz 2016 yılında kapatılmıştır.

Yazan: Berkay Yenidünya