İstanbul Anadolu Yakası Yeni Kültür Adresi: Müze Gazhane

İstanbul’un tarihi söz konusu olduğunda Hasanpaşa Gazhanesi’nin önemi oldukça büyüktür. Osmanlı döneminde kullanılan gaz lambaları için gerekli gaz ihtiyacını karşılamak amacıyla kurulan gazhane; artık yepyeni bir yaşam alanı hâline dönüştü: Müze Gazhane!

Müze Gazhane’de Neler Var?

Hasanpaşa Gazhanesi’nin atıl durumdaki binası, 9 Temmuz 2021 itibarıyla müze konseptiyle hizmet vermeye başladı. İsmi de Müze Gazhane olarak değiştirilen bu yeni yaşam alanı toplamda 32 bin metrekarelik bir yapı. İçinde İlim Müzesi, Karikatür ve Mizah Müzesi, Afife Batur Kütüphanesi, geçici sergi alanı, kafe, restoran, Çocuk Bilim Merkezi ve tiyatro salonları gibi bölümlerin yer aldığı Müze Gazhane’nin dışı da yeşil alan olarak tasarlanmış. Dolayısıyla bir etkinliğe katılmak için geldiğinizde vakit geçirebileceğiniz bir açık alan bölümü de bulunuyor.

Hasanpaşa Gazhanesi Kısa Tarihçesi

Müze Gazhane olarak hizmet vermeden önce oldukça uzun yıllar boyunca Anadolu Yakası’ndaki elektrik ihtiyacını gideren Hasanpaşa Gazhanesi’nin tarihi, 19. Yüzyıl sonlarına kadar uzanıyor. Dönemin, İstanbul’daki dört gazhanesinden birisi olan Hasanpaşa Gazhanesi’nin yanı sıra Dolmabahçe, Yedikule ve Kuzguncuk Gazhaneleri de İstanbul’a hizmet vermekteydi.

Anadolu Yakası, 1860’dan itibaren Kuzguncuk Gazhanesi’nde üretilen gazla aydınlatılsa da bir süre sonra yetersizlik ortaya çıktı ve yeni bir gazhanenin inşa edilmesi gerekti. Nitekim, 1892 yılında Üsküdar – Kadıköy Gaz Şirket-i Tenviriyesi ismiyle hizmete giren yapı, günümüzün Müze Gazhane’si, ile Anadolu Yakası’nın elektrik ihtiyacı giderilmeye başlandı. Bir müddet Kurbağalıdere Gazhanesi ve Kadıköy Gazhanesi olarak adlandırılan yapı, kısa bir süre sonra Hasanpaşa ismini alacaktı.

Gaz Nasıl Üretilmekteydi?

Sistem oldukça pratikti: Kurbağalıdere’den getirilen kömür, raylı sistemle gazhaneye alınmakta; burada işlenilerek havagazına dönüştürülmekteydi.

1. Dünya Savaşı’na kadar sürekli olarak çalışan gazhane; savaş sırasında ve sonrasında kısa süreli olarak faaliyetlerini durdurdu. Bu yokluk döneminde, gaz üretiminin hammaddesi olan taş kömürü yerine bazen zeytin çekirdeğinden gaz üretilmek suretiyle tesisin üretimine ara vermesine engel olunmaya çalışılmıştır. 

Cumhuriyet’in ilanının ardından da gazhane olarak hizmet vermeye devam eden yapının çalışma ömrü, Üsküdar – Kadıköy Gaz Şirketi ile yapılan anlaşmanın 1924 senesinde ek bir mukavele ile elli yıllığına daha uzatılmasıyla daha da artırılmıştır. Yedikule Gazhanesi’ni işleten firmanın 1926 yılında Üsküdar – Kadıköy Gaz Şirketi’ni de satın alması üzerine bu iki ayrı yapı, tek çatı altında “İstanbul Havagazı ve Elektrik Teşebbüsatı Sanaiye Türk Anonim Şirketi” ismiyle hizmet vermeyi sürdürecekti…

Nitekim, 1938 – 1944 yılları arasında müstakil biçimde varlığını sürdüren Hasanpaşa Gazhanesi, 1945 yılından itibaren İETT çatısı altında hizmet vermeye devam etti. Gaz talebinin azalması, sosyokültürel değişimler, yeni yapılar ve yeni aydınlanma biçimleri ile birlikte gazhanenin faaliyetlerine ihtiyaç duyulmaması üzerine yapı, 13 Haziran 1993 tarihinde hizmetini durdurdu.

Müze Gazhane’de Ne Yapılır?

İklim Müzesi: Müze Gazhane’de yer alan alanlardan birisi olan İklim Müzesi, yaşadığımız çağın en önemli problemleri arasında gösterilen iklim temalı bir farkındalık projesi. Kendine has tasarımı, görselleştirmeleri ve iklime dair tüm soru işaretlerini cevaplayabilen içeriğiyle görülmeye değer…

İstanbul Kitapçısı: Kitap severlerin gözde adreslerinden biri olan İstanbul Kitapçısı’nın bir şubesi de Müze Gazhane’de bulunuyor. Yeni çıkan kitapları, çok satanları, İBB Kültür AŞ’nin özellikle İstanbul temalı kitaplarını inceleyip eliniz kolunuz kitapla dolu biçimde eve dönebileceğiniz bir adres arıyorsanız, doğru seçenek burası olacaktır.

Bilim Merkezi: 24 sergi alanı ve üç ana bölümden oluşan, oldukça geniş ve çeşitlilik barındıran Bilim Merkezi; atölye alanları, çocuklar için tasarlanan oyun bölümleri ve bilime dair akla gelebilecek pek çok detayı içeren yapısıyla yediden yetmişe herkesin bilime dair deneyimlerini artırmayı hedefliyor.

Ayriyeten neredeyse her gün çocuklar ve yetişkinler için düzenlenen kültür, sanat, bilim ve spor faaliyetlerini Müze Gazhane’nin internet sitesinden kontrol ederek birbirinden harika onlarca etkinliğe ücretsiz katılım sağlayabilirsiniz.

Müze Gazhane Ziyaret Saatleri ve Giriş Ücreti

Müze Gazhane girişi ücretsiz olmakla birlikte, içindeki yapıların hemen hemen hepsi pazartesi hariç her gün açık olup; hafta içleri 09.00 – 18.00 ve hafta sonları ise 10.00 – 19.00 saatleri arasında hizmet vermektedir. Sadece İBB Afife Batur Kütüphanesi ve Sesli Çalışma Alanı 7/24 açıktır.

Müze Gazhane'ye Nasıl Gidilir?

Müze Gazhane, İstanbul Kadıköy’de, Hasanpaşa İkbaliye Sokak No: 39 adresindedir. Müze Gazhane’ye metro, metrobüs ve Marmaray ile rahatça ulaşım sağlanabilmektedir. Kadıköy’den gelecek olanlar; Kadıköy – Tavşantepe metrosuna binerek Acıbadem Durağı’nda inip beş dakika yürüyerek Müze Gazhane’ye ulaşabilmektedir. Üsküdar’dan gelecek olanlar ise Marmaray’a binip Söğütlüçeşme İstasyonu’nda inerek beş dakikalık bir yürüyüşle Müze Gazhane’ye ulaşabilir. Avrupa Yakası’ndan gelenler ise metrobüse binip, Söğütlüçeşme’de inerek beş dakika yürüdükten sonra Müze Gazhane’ye varabilecektir.

Yazan: Alper Kaya