Tarih Kokan Hanlar

Fatih'in tarih kokan hanları, Osmanlı döneminden günümüze uzanan zengin ticaret geçmişini yansıtarak, çeşitli kültürleri ve eski zanaatları barındırıyor. Bu atmosferik hanlar, gezginlere geçmişin izlerini sürme ve geleneksel dokuları keşfetme fırsatı sunuyor.

Kuveloğlu Han

İhtişamlı hanların içinde keşfedilmeyi bekleyen, gördüğü yangınlara depremlere karşı hala ayakta duran, kıyıda köşede kalmış bir han dikkatimizi çekiyor, Kuveloğlu Han.Hakkında sınırlı sayıda belgeye ulaşılan ve son dönem Osmanlı Hanlarından biri olan Kuveloğlu Han, 19. yüzyılın sonlarında Eminönü Küçükpazar semtinde Kantarcılar mevkiinde Fransız bir mimar tarafından, otel olarak inşa edildiği düşünülüyor. Yıllara meydan okuyan ve kentin yoğun ticaret alanı içinde yer alan yapı birbirine eklenmiş iki evreli bir han yapısıdır. Eski zamanlarda çoğunlukla Edirnekapı’dan giriş yapan kervancıların Mahmutpaşa’da alışverişlerini yapıp sonrasında bu handa konakladıkları rivayet ediliyor. Tam olarak 208 yıllık bir geçmişi dokusunda barındıran hanın plan düzlemi, klasik Osmanlı avlulu hanlarına benzer biçimde şekillenmiş ve cephe düzeninde neo-klasik öğeleri taşımaktadır. Depreme ve yangına oldukça dayanıklı olan bu bina, yapıldığı tarihten günümüze kısmi bozulmalar dışında özgün nitelikleri ile ulaşmış ve aldığı hasarlar oldukça minimum bir seviyede olmuştur. Döneminin kullanım koşulları, malzeme ve yapım teknikleri bakımından örnek olan yapının duvarlarında kullanılan malzeme, yangına dayanıklı türden ve binanın çatısı cam tavan olacak şekilde inşa edilmiştir. Günümüzde depo ve imalathanelerin yoğun olduğu bir han olarak kullanılan Kuveloğlu Han, ilk günkü halini büyük bir oranda korumayı başarmış durumda.

Şark Han

İstanbul Eminönü'nde bulunan liman içi semti Tahtakale’deyiz. 1430’larda Osmanlı’nın en büyük hamamı Tahtakale, çevre esnafının akşamları rahatlıkla yıkanabilmesi ve dinlenebilmesi için II. Murat tarafından inşa ettirildi.1950’li yıllarda başlayan imar düzenlemeleri ile birlikte Tahtakale Hamamı da dönüşüm geçirerek Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra Vakıflar İdaresine bağlanarak çarşı olarak hizmet vermeye başladı. Uzun bir süre boş kalan ve kiracı edinemeyen Tahtakale Hamamı Çarşısı, tarihi yerin artık boş kalmasını istemeyen yeni sahibi, dükkanları Çin malları ithalatı ve satışı yapan firmalara kiraya vermekten başka çare bulamadı.Halk arasında ‘modern bit pazarı’ olarak anılan Han, şu an içinde envai çeşit ürünlerin bulunduğu, İlk günkü görüntüsünden eser kalmayan Han, günümüzde Hediyelik Eşya Çarşısı Şark Han olarak hizmet veriyor. 6 kattan oluşan Han ve içinde 134 firma ile hizmet vermeye devam ediyor.Fotoğraf Kaynağı: https://www.sarkhanonline.com/resim-galerisi

Dördüncü Vakıf Han

Dördüncü Vakıf Han da, Kemaleddin Bey’in bu topraklara kazandırdığı önemli eserlerden biridir. Topkapı Sarayı’na, Babıali’ye yakın oluşu, İskele ile deniz ulaşımı ve Sirkeci Garı ile demiryolunun bu bölgeye gelmesi Eminönü’nün o dönem çok daha özel bir yer hâline gelmesini sağlamıştır. Dördüncü Vakıf Han da tam bu bölgede, bugünkü adıyla Mimar Kemaleddin ve Hamidiye caddelerinin kesiştiği köşede, 1911 yılında tasarlanan binanın 1912 yılında inşasına başlanır. Fakat 1912 yılında başlayan Balkan Harbi ve 1914 yılında başlayan I. Dünya Savaşı sebebiyle yapının inşası yarım kalır. İstanbul’un işgal edildiği yıllarda ancak dış kısmı tamamlanan bina o dönem Fransızlar tarafından “Caserne Victor” ismiyle karargah olarak kullanılır. Savaş nedeniyle sekteye uğrayan binanın yapımı Cumhuriyet’in kurulmasıyla da birlikte 1926 yılında tamamlanır. Adliye olarak kullanılması düşünülen bina 1990-2000 yılları arasında boşaltılmış fakat daha sonra ilgilenilmediği için bakımsız bir yapıya dönüşmüştür. Geçirdiği restorasyonlar ile 2005 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından özel işletmelere kiralanmıştır. Dördüncü Vakıf Han, yüz yıldan uzun bir süredir İstanbul’un en canlı bölgesinde, tarihe tanıklık etmeye devam ederken İstanbullulara hizmet vermeye devam ediyor.

Germanya Han

İstanbul’un ilk betonarme yapılarından Germanya Han şimdiki ismiyle Orientbank Hotel İstanbul’u ziyaret ediyoruz. Görenlere Orta Avrupa mimarisinin barok havasını hissettiren ve ikiz kenarlı bir üçgeni andıran yapı, yeşil kubbesi ve kulesi ile karakteristik bir duruş sergileyerek, geçirdiği dönüşümle de İstanbul’un önemli sivil mimari örneklerinden biri konumundadır.1900’lü yılların başında Deutsche Bank’ın Osmanlı şubesi olarak hizmet vermeye başlayan yapı, Prusyalı Mimar August Jasmund’ın tasarımıyla hayata geçti. Birinci Dünya Savaşı sonunda İstanbul’u işgal eden İtilaf Devletleri güçlerince el konulan bankanın malzemeleri Galata’daki şubesine taşınarak, Germanya Han kapatıldı. Lozan Barış Antlaşması sonrası banka yönetimi, 1923 yılında banka temsilcilerine iade edilerek, banka faaliyetlerine yeniden başlandı. İkinci Dünya Savaşı ile Türkiye-Almanya ilişkilerinin kopması üzerine 1944’te yeniden kapatılan bankanın eşyaları Türkiye Kredi Bankası tarafından satın alındı. 1989 yılında Mimar Sinan Genim tarafından restorasyonu tamamlanan bina, bir süre Yapı Kredi Bankası şubesi olarak hizmet verdikten sonra, 2018 yılında tekrar restore edilerek 2020 yılında Orientbank Hotel Istanbul adıyla otel olarak hizmete açıldı.

Büyük Valide Han

İstanbul’un meşhur Mahmutpaşa Çakmakçılar Yokuşu’nda yer alan Büyük Valide Han, Sultan I. Ahmet’in eşi Kösem Sultan tarafından inşa edilmiştir. İnşa edildiği dönemde hem tüccarlar hem de zanaatkarlar için kusursuz bir han olan bu yer tarih boyunca pek çok kez el değiştirdi. İstanbul’un en büyük hanlarından biri olma özelliğini taşıyan Büyük Valide Han, halen günümüzde de sayısız dükkanı bünyesinde barındırır.İnşa tarihi 17'nci yüzyıla kadar uzanan Büyük Valide Han’ın ikinci katındaki mescit, bir dönem İranlı tüccarlar tarafından kullanılmış ve avlu kısmında da Hüseyin ve Hasan için anma törenleri düzenlenirmiş. 400’den fazla el değiştiren han geçmişten bugüne az sayıda restorasyondan geçti.İstanbul Suriçi bölgesinde oldukça merkezi bir konuma sahip olan Büyük Valide Han inşa edilmeden önce yerinde Cerrah Mehmet Paşa’nın sarayı bulunuyordu. Aslında Fincancılar Yokuşu ile Mahmutpaşa Çakmakçılar Yokuşu arasında kalan Büyük Valide Han, tüm Haliç’i gören bir sırt üzerinde yer almasıyla da dikkat çekmektedir.Toplamda üç ayrı avlusu bulunan Büyük Valide Han tam tamına 98 x 168 metrelik bir alanın içerisinde yer almaktadır. Küçük Han ve Büyük Han olmak üzere iki farklı bölümden meydana gelen kare planlı bu han muntazam kesme taştan inşa edilmiştir. Yedi adet üç kademeli çıkmaların olduğu Büyük Valide Han’ın gösterişli revakları da büyük ilgi görmektedir. Çakmakçılar Caddesi’ne bakan ve üçgen avlusu olan üçüncü bölümün diğer hepsinden küçük olduğu Büyük Valide Han’ın diğer avlusuna açılan bir geçidi de vardır.

Büyük Yeni Han

İstanbul’un Fatih ilçesine bağlı Çakmakçılar Yokuşu’nda oldukça merkezi bir konuma sahip olan Büyük Yeni Han, Sandalyeciler ve Çarkçılar sokaklarına da yakın bir mesafede bulunmaktadır. Sultan III. Mustafa’nın Mimar Mehmet Tahir Ağa’ya 1764 senesinde yaptırdığı Büyük Yeni Han, genel hatları itibariyle dikdörtgen plana sahiptir. Günümüzde kitabe değil de sadece çerçevesi görülebilen hanın dış bölümünde 40 dükkan yer alır.Toplamda üç kattan meydana gelen Büyük Yeni Han, günümüzde biraz bakımsız kalmış olsa da halen daha ziyarete açıktır. Komşusu Küçük Yeni Han’ın bitişiğinde ise tek kubbeli Sultan Mustafa Camii konumlanır. İnşa tarihi 18'inci yüzyılın ikinci yarısına kadar uzanan Büyük Yeni Han, uzun süre boyunca sarraflar tarafından kullanılmıştır. 42 metre ve 25 metre uzunluğunda iki avlusu ve üç farklı girişi olan hanın alt tarafında Çarkıçlar, üst kısmında Sandalyeciler ve arkasında da Tarakçılar sokakları bulunur.Emniyet Sandığı ilk kurulduğu dönemde bu hanın üst kısmındaki odalarda çalışmalar sürmüştür. 1868 senesinin Haziran ayında açılan Emniyet Sandığı yeni binasına taşınıncaya dek Büyük Yeni Han’da hizmet vermiştir. İnşasında muntazam yontulmuş kesme taşın kullanıldığı han farklı teknikler ile yapılmış özel bir yapıdır. Çok meyilli ve dar bir araziye inşa edildiği için tam bir geometrik planı olmayan Büyük Yeni Han’ın iki avlusu da 15 – 12 metre genişliğe sahiptir.Üst katta kullanılan beşik tonoza ek olarak tekne tonozların da olduğu Büyük Yeni Han’ın dış dükkanları Sandalyeciler Sokağı boyunca uzanır. Abidevi görüntüsü ile her gelenin beğenisini toplayan Büyük Yeni Han’ın girişinde kalın demir levha haplı bir de ahşap kapı yer alır.

Balkapanı Hanı

İstanbul Fatih – Eminönü’nde yer alan ve inşa tarihi 16’ncı yüzyıla kadar uzanan Balkapanı Hanı, her ne kadar yangınlarla büyük ölçüde harap olsa da geçirdiği kapsamlı restorasyonlar sayesinde günümüze kadar ulaşmayı başarmıştır. Ardından 1807 senesinde bir yangında daha hasar gören ve onarılan Balkapanı Hanı’nın kitabesi bugüne ulaşamadığı için inşa tarihi net olarak bilinememektedir.Küçük Pazar ve Yeni Camii arasında merkezi bir konumda bulunan Balkapanı Hanı, tam tamına iki imparatorluk görmüş geçirmiş, en önemli kültürel miraslarımızdan biridir. Osmanlı Devleti döneminde şehre gelen ticari malların toplandığı kapan adındaki hanlar, Tahtakale ve Eminönü çevresinde konuşlanıyordu. Balkapanı, Yağkapanı ve Unkapanı İstanbul’daki çok sayıda kapan arasında en bilindikleridir. Aralarından sadece Balkapanı’nın günümüze ulaştığını da belirtmekte fayda var.Yaklaşık 500 yıllık kadim bir geçmişi olduğu tahmin edilen ve Bizans İmparatorluğu döneminde mahzen olarak kullanılan Balkapanı Hanı, İstanbul fethedildikten sonra hana çevrilmiştir. Çıkan yangınlar sonucunda restorasyondan geçmesi, doğal yapısının bozulmasına yol açsa da günümüze dek ulaşmasına yardımcı olmuştur. Halen daha ticari amaçlar için kullanılan Balkapanı Hanı, üzeri kubbelerle örtülü tam tamına 80 odadan meydana gelmektedir. Yüzyıllık hikayelerin ev sahibi han, Osmanlı İmparatorluğu döneminde ticaretin can damarı idi.Yağ, şeker, un gibi temel ihtiyaç maddelerinin şehre vardıktan sonra toplandığı yerlere kapan adı verilirdi. Bu kapanlarda ürünler depolandıktan sonra İstanbul çarşılarına dağıtılırdı. 1500 yıldır ayakta kalmayı başaran Balkapanı Hanı, altındaki Bizans Mahzeni kalıntılarının üzerine inşa edilmiş. Sütunlar ve tuğla kemerli tonozlardan oluşan Balkapanı Hanı’nın altındaki mahzen L planlı olarak yapılmıştır.

Küçük Yeni Han

İstanbul’un tarihi yapıların dağılımındaki yoğunluğu ile dikkat çeken ilçelerinden Fatih’te konumlanan ilgi çekici eserlerden biri de Küçük Yeni Han. Taya Hatun Mahallesi’ndeki yapı, üç katlı bir han şeklinde. Ağırlıklı olarak ticaret esasıyla şehre gelen ya da başka yere gitmekte olan yolcuların kısa süreli konaklaması için yapılmış olan Küçük Yeni Han’ın isminin kökeni, Büyük Yeni Han adlı daha büyük boyutlarda ve mimari olarak da kendisine oldukça yakın çizgiye sahip bir diğer yapıdan geliyor. Merak edenler için Büyük Yeni Han, Küçük Yeni Han’ın hemen yanı başında, yürüme mesafesinde konumlanıyor.1770’li yıllarda Osmanlı Padişahı III. Mustafa tarafından yaptırılan Küçük Yeni Han, bölgenin artan ticaret potansiyeline işaret ediyor. Kesme taş ağırlıklı, dayanıklı malzemelerle inşa edilen Küçük Yeni Han, zamanın yoruculuğu karşısında günümüzde özgün halinden hayli uzakta, nispeten modernize edilmiş bir kimlikle ziyaretçilerini karşılıyor.Günümüzde ticaret hayatının oldukça yoğun olduğu Çakmakçı Yokuşu’na yakın, insan trafiğinin gün boyu azalmadığı bir bölgedeki Küçük Yeni Han, kent siluetine kattığı değer ve altındaki dükkanlarla ilgi çekmeye devam ediyor.

Hazırlayan

GeziBilen

Dijital Rehber