İstanbul'un Meşhur Sinagogları

İstanbul'un sinagogları, şehrin çok kültürlü ve hoşgörülü yapısını yansıtan önemli dini ve kültürel merkezlerdir. Tarihi yarımadadan Galata'ya, Balat'tan Kuzguncuk'a uzanan bu kutsal mekanlar, Osmanlı İmparatorluğu'nun zengin tarihinde Yahudi topluluğunun izlerini taşır.

Yanbol Sinagogu

İstanbul Balat’ta 15. yüzyıl başlarında Bizans İmparatorluğu zamanında Bizans topraklarında yaşamış Romanyot Yahudileri tarafından inşa edilen sinagog, sonralarında Bulgaristan’ın Yanbolu şehrinden gelen yahudilerin kullanması sonucu adını, anılan yöreden almıştır. Avlusunda Bizans dönemi binaları bulunan Yanbol Sinagogu kâgir olup tavanı yağlı boya doğa resimleri ile süslenmiştir. Seyyah ifadelerinden ve kitabelerden ana binanın, bir yangın felaketini takiben 17. veya 18. yüzyılda yeniden inşa edildiği, 1709, 1865 ve 1895 yıllarında esaslı onarımlar yaşadığı anlaşılmaktadır.Sinagoglarda mutlaka üç şeyin bulunması gerekir. Bunlar Ehal / Aron ha-Kodeş (kutsal dolap), Ner Tamid (devamlı yanan ışık) ve Teva / Bima’dır (kürsü). Aron ha-Kodeş, içinde el yazması Tevrat tomarlarının (Sefer Torah) bulunduğu bir dolaptan ibaret olup bir bakıma sinagogdaki mihrabı oluşturur. Teva ise Aron ha-Kodeş’in tam önünde veya sinagogun ortasında yer alan yüksekçe platformdur. Yanbol Sinagog’u ise sedef kakmalı ahşap kapılı Ehal’e yaldız boyalı bir parmaklıktan geçip iki basamak çıkarak varılır. Azara (sinagoglarda kadınlar bölümü), tavana çakılı ahşap desteklerce taşınır. Sinagaog’un merkezinde bulunan tavanın yükseltilmiş kısmında Kudüs tasvirleri yerine, cemaatin kökleri ve kimlik bilincini sürekli olarak canlı tutmak için Yanbol’dan tasvirler görülür. Balat'ta Yanbol'lu Yahudi kalmadığı için sadece önemli bayramlar ve Cumartesi gününe denk gelen Şabat (dinlenme günü) bayramlarında dua ve ibadet için açılabiliyor. Bugün Balat bölgesinde aktif olmayan Selaniko, Eliyahu, Kasturya isimli mabetler bulunuyor. İştipol Sinagogu ise İstanbul'un 'tek ahşap' sinagogu olma özelliği taşıyor.Yanbol Sinagogu 9 Haziran 1989 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 16 Eylül 1987 tarihli kararla, Korunması Gereken Kültür Varlıkları Listesi’ne 64 Sıra No. ile dâhil edilmiştir.Fotoğraf Kaynağı: https://www.avlaremoz.com/2020/05/06/bu-sinagoglari-hatirliyor-musunuz/ & https://tr.wikipedia.org/wiki/Yanbol_Sinagogu

Ahrida Sinagogu

İstanbul’un Fatih ilçesine bağlı olan ve kentin en fotojenik ve de turistik semtlerinden biri olan Balat’taki Kürkçü Çeşme Sokağı’nda yer alan Ahrida Sinagogu, kentteki en geniş kapasiteli sinagog olma özelliğine sahiptir. Tamamının yığma taş ve tuğladan inşa edildiği sinagog, 15’inci yüzyıldan bu yana aktif bir şekilde hizmet vermektedir.Dua kürsüsü olarak da bilinen tevasının adeta bir gemi pruvasını andırdığı Ahrida Sinagogu’nun avlusundaki okul, yani midraş da kesinlikle görülmeye değer. 16 Eylül 1987 tarihinde Kültür ve Tabiat Varlıklılarını Koruma Yüksek Kurulu’nun kararı ile koruma altına alınan Ahrida Sinagogu, ilk önce Romanyot, sonrasında da Sefarad Ortodokslara hizmet vermiştir.İnşa tarihi net olarak bilinmese de tarihi 1693 tarihine dayanan bir fermandan anlaşılacağı üzere İstanbul’un Fethi’nden (Feth-i Hakani) önce de mevcut olan Ahrida Sinagogu, adını kurucularının geldiği Ohri (Makedonya’da) kasabasından alır. Batı sinagogları arasında belki de en görkemlisi olan sinagog, aynı zamanda en büyüğü olma unvanına da sahiptir.Daha önceden biri Sefarad diğeri de Romaniyot olan iki ayrı sinagogun yan yana olduğu düşünülen yapı, aradaki duvarın yıkılması sonucu günümüze sadece tek bir yapı olarak ulaşmış. Avlusunda yazılı olan kitabeye göre 1992 senesinde Jak Kamhi Başkanlığında; Naim Güleryüz’ün girişimleri ve önerileri ile Yüksek Mimar Hüsrev Tayla’nın çalışması ile restore edilen Ahrida Sinagogu’nun Nuh’un gemisini anımsatan Tevrat okuma kürsüsü en çok ilgi gören detaylardan biridir.1400’lü yıllarda Makedonya’dan gelen Yahudilerin Balat’ta inşa ettiği bu sinagogu önemli kılan bir diğer detay da 17’nci yüzyılda kendisini mesih olarak ilan eden Sabetay Sevi’nin İstanbul’a geldiğinde vaaz vermiş olmasıdır.

Yeniköy Sinagogu

Tarihi sinagog hem konumu hem de tarihi mekanları ile İstanbul’un cazibe merkezlerinden Yeniköy’de konumlanır. 1870’lerde inşa edilmiştir. Kamondo ailesinden Abraham Salomon Camondo tarafından yaptırılan sinagog, 1957’de Mimar Jak Pardo tarafından esaslı bir onarımdan geçirilir. Korunması gereken kültür varlığı olarak kabul edilen sinagog, ibadete açık durumdadır.Sadioğlu ailesi tarafından 2000 yılında yenilenen Yeniköy Sinagogu, Avrupa’daki sinagoglardan esinlenilerek çağdaş bir yapıya kavuşturuldu. Aydınlatma düzeniyle görkemini artıran sinagogun bahçesine bir de suka (çardak) yapıldı.Tarihi dokusu kaybettirilmeden dizayn edilen sinagogun kapısındaki ‘Süleyman Yıldızı Kabartması’ zarafetiyle dikkat çeken detaylar arasında. Restorasyon çalışmalarının ardından, 3 Haziran 2001’de düzenlenen bir törenle açılan yenilenmiş Yeniköy Sinagogu’na; ayrıca zerafet, temizlik ve güzellik anlamlarına gelen ‘Tiferet İsrael’ adı verildi. Sinagog, günümüzde her Cumartesi sabahı ve bayramlarda hizmet vermeye devam ediyor.

Terziler Sinagogu

İstanbul’da Osmanlı Devleti'nden miras çok sayıda ibadet mekanına ev sahipliği yapan Beyoğlu ilçesindeki Terziler Sinagogu, Galata semtinde tarihi bir hastanenin de bulunduğu Felek Sokağı üzerindedir. Önde gelen bir Yahudi cemaati için 1800’lerin sonunda açılan sinagog, topluluk nüfusunun bir hayli azalması sonucunda 1960’lı senelerde kapatılmıştır. Öte yandan kurucuları varis bırakmadan öldüğü için mülkiyeti konusu hukuki mecraya taşınır, son duruşmanın ardından da Yüksekkaldırım Aşkenaz Sinagogu Vakfı lehine karar çıkmıştır.En nihayetinde 1960’lı yıllardan sonraki 20 yılı aşkın süre boyunca boş kaldığı bilinir, 1980’lerde gördüğü onarımın ardından günümüzde 19’uncu yüzyıl atmosferi içerisinde ilgi çekici bir sanat galerisi olarak işlev sunar.İki bina arasında kalan tarihi yapının ön cephesi Felek Sokağı’na bakıyor, arka cephesi de bir diğer önemli gezi noktası olan Banker Sokağı’na çıkar. Ulaşımı kolay bir eserdir. Şık kapısına az basamaktan oluşan bir merdivenle çıkılır.Dış mimarisinde günümüzde oldukça popüler bir tarzı yansıtan eklektik mimari detaylar göze çarpar. Modern aydınlatma öğeleri ile birlikte iç mekandaki az sayıda sanat koleksiyonu yakından incelenebilir.

Aşkenazi Sinagogu

İstanbul’un en merkezi ilçelerinden biri olan Beyoğlu’ndaki Galata Kulesi’ne yakın bir mesafede bulunan Aşkenazi Sinagogu, kentte aktif olan tek Aşkenaz sinagogu olma özelliğini taşır. Avusturya kökenli Yahudilerin 1900 senesinde kurduğu Aşkenazi Sinagogu, Türkiye’de inşa edilen üç Aşkenaz sinagogundan günümüze ulaşan tek sinagogdur.Beyoğlu Banker Sokağı’nda yer alan Aşkenazi Sinagogu, parlak renkli ve yıldızlar ile süslü geniş kubbesinin inanılmaz dikkat çektiği eşsiz bir yapıdır. Ayrıca Viyana’dan getirttikleri göz alıcı avizeleri ile de büyük ilgi gören sinagog genel hatları itibarıyla tipik Osmanlı mimarisinin izlerini taşır. Bunun yanı sıra İslam mimarisinin motiflerinin de görülebildiği Aşkenazi Sinagogu, hala Aşkenaz geleneklerinin sürdürüldüğü bir yer olmakla birlikte ibadetin ve dini törenlerin de devam ettiğini söylemek mümkün.Her Cumartesi sabahı Şabat dualarının olduğu Aşkenazi Sinagogu’nda hafta içi gerçekleşen dualar da Aşkenaz geleneğine bağlı bir şekilde gerçekleşir. Aşkenazların Almanya’da Türkiye’ye göç etmesi ilk olarak 14’üncü yüzyıla tarihlenir. Tam tamına On Emir’in yazılı olduğu çift tabletin de kesinlikle görülmeye değer olduğu Aşkenazi Sinagogu, iki tane birden kadınlar balkonu (Azara) olan nadir sinagoglardan biri olma unvanına sahiptir.Bar Mitzva ve düğün gibi törenlerin Aşkenaz geleneklerine uygun olarak düzenlendiği Aşkenazi Sinagogu, İstiklal Caddesi’ne yakın olması nedeniyle de hangi dine mensup olduğu fark etmeksizin yerli yabancı pek çok turistin ilgisini çekmektedir. Viyana’dan getirtilen avizeler bir yana; sinagogdaki çok sayıda levha da Almanca dilindedir. 2003 senesinden bu yana da Aşkenazi Sinagogu’nun hahamlığını Mendy Chitrik yapmaktadır.

Neve Şalom Sinagogu

Neve Şalom Sinagogu, İstanbul'un Beyoğlu ilçesinde, Karaköy bölgesinde yer alan ve Türkiye'deki Sefarad Yahudi cemaatinin en büyük sinagogudur. 25 Mart 1951'de açılan bu etkileyici sinagog, özgün mimarisi ve tarihi önemiyle dikkat çekmektedir.Neve Şalom, Türkçe'de "Barış Vahası" anlamına gelir ve bu isim, sinagogun barış ve huzur içinde ibadet edilen bir yer olma idealiyle uyumludur. Mimarlar Elyo Ventura ve Bernar Motola tarafından tasarlanan bu yapı, bir zamanlar Yahudi İlkokulu olan bir binanın yerine inşa edilmiştir.Neve Şalom Sinagogu, Türkiye'deki en faal sinagoglardan biri olarak bilinir ve Şabat ayinleri, düğünler, cenazeler, Bar Mitzvalar, sünnet törenleri ve dini bayramlar gibi çeşitli dini etkinliklere ev sahipliği yapar. Günümüzde Neve Şalom Sinagogu, Türk Yahudi Toplumu'nun dini ve kültürel hayatında merkezi bir rol oynamaya devam etmektedir. İstanbul'da Yahudi mirasını keşfetmek isteyen ziyaretçiler için önemli bir durak olan Neve Şalom, hem mimari güzelliği hem de tarihi önemiyle dikkat çekmektedir. Ayrıca, Hanuka ve diğer Yahudi bayramlarında düzenlenen çeşitli etkinliklerle de zengin bir kültürel deneyim sunar.

Zülfaris Sinagogu

Zülfaris Sinagogu, İstanbul'un Beyoğlu ilçesi, Galata semtinde yer alan tarihi ve kültürel açıdan önemli bir yapıdır. 1671 yılında var olduğu bilinen bu sinagog, bugünkü bina eski temeller üzerinde, 19. yüzyıl başında yeniden inşa edilmiştir. Geçmişte çeşitli restorasyon çalışmalarıyla bugüne kadar güzelliğini korumuş olan Zülfaris Sinagogu, zaman içinde farklı amaçlar için kullanılmıştır.Zülfaris Sinagogu, aslen 1671 yılından önce açılmış olup, bugünkü bina eski temeller üzerine 19. yüzyılın başlarında yeniden inşa edilmiştir. Sinagog, zaman içinde çeşitli restorasyon çalışmaları geçirerek günümüze kadar ulaşmıştır.Tarihi boyunca, sinagog 1823 yılında yeniden inşa edilmiş, 1882 yılında mermer Ehal eklenmiş, 1890 ve 1904 yıllarında Kamondo ailesi ve Galata Musevi Cemaati tarafından önemli tamiratlar görmüştür. 1979 yılında Trakya kökenli Yahudilerin ibadetine tahsis edilen sinagog, 1985 yılında cemaat yokluğu nedeniyle ibadethane işlevini kaybetmiştir. 1992 yılında Neve Şalom Vakfı tarafından, Türk Musevileri Müzesi olarak kullanılmak üzere 500. Yıl Vakfı'na tahsis edilmiş ve 2001 yılında müze olarak hizmete açılmıştır.Sinagog, İstanbul'un tarihi ve kültürel mirasının önemli bir parçası olarak, geçmişten günümüze kadar uzanan zengin tarihini sergileyen bir mekan olarak ziyaretçilere kapılarını açmaktadır. Bu yapı, İstanbul'da Yahudi kültürünü ve tarihini yakından tanımak isteyen ziyaretçiler için değerli bir duraktır

Hazırlayan

GeziBilen

Dijital Rehber